Булыка Аляксандр Мікалаевіч

bulyka-alyaksandr-mikalaevich

Нарадзіўся 18 сакавіка 1935 года ў в.Селішча Навагрудскага раёна ў сялянскай сям’і. Пасля навучання ў Селішчанскай пачатковай і Мольніцкай сямігадовай школах ён паступіў у Навагрудскае педагагічнае вучылішча. У 1954-59гг. – студэнт аддзялення беларускай мовы і літаратуры філфака БДУ. Пасля яго заканчэння ў 1959 годзе тры гады працаваў настаўнікам: выкладаў беларускую і рускую мову і літаратуру ў Асоўскай сярэдняй школе Воранаўскага раёна Гродзенскай вобласці (1959-61гг.), быў завучам школы-інтэрната ў Воранаве (1961-62гг.).

З 1962 па 1965 год вучыўся ў аспірантуры Інстытута мовазнаўства Акадэміі навук Беларусі.  Якраз тады быў закладзены трывалы падмурак будучых навуковых дасягненняў і ўмацаваны галоўныя жыццёвыя прынцыпы: выключная працавітасць, патрабавальнасць да вынікаў сваёй працы, мэтанакіраванасць, пошук новых ідэй.

Усё гэта дазволіла даследчыку паспяхова абараніць кандыдацкую дысертацыю на тэму “Развіццё арфаграфічнай сістэмы старабеларускай мовы” (1966г.), а пазней і доктарскую на тэму “Лексічныя запазычанні ў беларускай мове XIV-XVIIIстст.” (1980г.) У інстытуце мовазнаўства Аляксандр Мікалаевіч займаў пасады малодшага навуковага супрацоўніка (з 1965г.), старшага навуковага супрацоўніка (з 1969г.), загадчыка аддзела руска-беларускіх моўных сувязей (з 1984г.); а з 1992г. узначальвае аддзел гісторыі беларускай мовы.

Аляксандар Микалаевіч Булыка першым у айчынным мовазнаўстве разгледзеў станаўленне і эвалюцыю графікі і арфаграфіі старабеларускай пісьменнасці ў манаграфіі “Развіццё арфаграфічнай сістэмы старабеларускай мовы”. На матэрыяле каля 180 старабеларускіх рукапісных і друкаваных тэкстаў рознай жанрава-стылёвай прыналежнасці, значная частка якіх была ўпершыню ўведзена ў навуковы ўжытак, вучоны прааналізаваў функцыянальную ролю галосных і зычных літар у старабеларускай пісьменнасці, вылучыў арфаграфічныя нормы, якія грунтаваліся на этымалагічна-марфалагічным прынцыпе, і арфаграфічныя нормы, якія сфарміраваліся пад уплывам жывога вымаўлення, выявіў арфаграфічнае значэнне старажытных палеаграфічных прыёмаў (вынасных літар і надрадковых знакаў).

Самую высокую ацэнку атрымалі навуковыя працы Булыкі А.М., прысвечаныя пытанням фарміравання слоўнікавага складу беларускай мовы. Так, ў  калектыўнай манаграфіі “Гістарычная лексікалогія беларускай мовы” (1970) ім напісаны раздзелы “Старажытнаруская лексіка як аснова старабеларускай лексічнай сістэмы” і “Грамадска-палітычная лексіка”; у шэрагу артыкулаў асветлены ўплыў царкоўнаславянізмаў на лексіку старабеларускай пісьменнасці.

Значны ўклад вучонага і ў айчыннае скарыназнаўства. Ім напісаны шэраг грунтоўных артыкулаў, прысвечаных адлюстраванню фанетычных рыс беларускай мовы ў скарынаўскіх выданнях, выкарыстанню ў іх заходнеславянскай лексікі; у сааўтарстве апублікаваны кнігі “Мова выданняў Францыска Скарыны”(1990г.), “Скарына і яго эпоха”(1990г.).

Булыка даследаваў моўныя асаблівасці асобных старабеларускіх помнікаў – “Вісліцкага статута”, “Літоўскай метрыкі”, “Статута Вялікага княства Літоўскага”, “Троі” і “Трыбунала”.

Шырокавядомыя ў нашай краіне падрыхтаваныя ім арфаграфічныя і перакладныя лексікаграфічныя даведнікі: “Арфаграфічны слоўнік (2000)”, “Беларуска-рускі слоўнік (2002)”, “Русско-белорусский словарь (2002)”, вытрымалі  па 4 выданні.

Аляксандр Мікалаевіч Булыка адносіцца да ліку вучоных руплівых, актыўных, вельмі працавітых. Ён удала спалучае паспяховую навуковую дзейнасць з удзелам у грамадскім жыцці. Вучоны займае пасаду намесніка старшыні Савета па абароне доктарскіх і кандыдацкіх дысертацый пры Інстытуце мовазнаўства імя Якуба Коласа НАН Беларусі, уваходзіць у склад Савета па абароне кандыдацкіх дысертацый пры Гомельскім дзяржаўным універсітэце імя Францыска Скарыны, з’яўляецца членам вучонага савета Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа НАН Беларусі; ён доўгі час працуе ў Камітэце Рэспублікі Беларусь па дзяржаўных прэміях у галіне навукі і тэхнікі, у экспертным савеце Вышэйшай атэстацыйнай камісіі Беларусі. Аляксандр Мікалаевіч уваходзіць у рэдакцыйную калегію часопіса “Весці Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі”(серыя гуманітарных навук) і штогодніка “Беларуская лінгвістыка”.

 Бібліяграфія:

  1. Булыка Аляксандр Мiкалаевiч (18.03.1935), беларускi савецкi мовазнавец // Энцыклапедыя лiтаратуры і мастацтва Беларусi. – Мн.,1984. – Т. – С. 515.
  2. Булыка Аляксандр Мікалаевіч // Людзі культуры з Гродзеншчыны: даведнік / Аляксей Пяткевіч. – Гродна: ГрДУ, 2000. – С. 38-39.
  3. Булыко Александр Николаевич // Республика Беларусь: энциклопедия: в 6 т. – Мн.: БелЭн, 2006. – Т. 2.  – С. 556.
  4. Булыка Аляксандр Мікалаевіч / І.У.Саламевіч // Беларуская мова : энцыклапедыя / – Мн.: БелЭн, 1994. – С. 104–105.
  5. Паляшчук, Н.В. Аляксандр Мікалаевіч Булыка (Да 70-годдзя з дня нараджэння) / Н.В. Паляшчук // Весці НАН Беларусі. Сер. гуманіт. навук. – 2005. – №1.
  6. Булыка Аляксандр Мікалаевіч, беларускі мовазнавец: персанальны бібліяграфічны паказальнік / склад. Г.С. Ільіна, Л.Л. Касцюк. – Навагрудак, 2009. – 12с.